Soru: Aile büyüklerimizden biri vefat etmişse ve anne veya babamız ve diğer aile büyüklerimiz onlara karşı gereken vazifelerini yapmamışlarsa ve biz de bundan dolayı vicdanen rahatsız isek (bir torun olarak) bizim vefat etmiş olan büyüğümüzün ruhunun şad olması ve Allah’ın rahmet etmesi için ona karşı yapabileceğimiz şeyler var mıdır?  

Cevap:

Rahman ve Rahim Olan Allah’ın Adıyla

İbadet ve güzel işler yaparak ve onların sevabını merhuma hediye ederek onun ruhunun şad ve hoşnut olmasına vesile olabilirsiniz. Dolayısıyla Allah’ın rahmetinden ümidinizi kesmeyiniz ve bu şekilde yapacağınız ibadet, hayrat ve güzel amel ve işlerin Allah’ın rızasını kazandıracağından ve geçmişi telafi edeceğinden emin olunuz ve o merhumunda rızasını celp edecektir inşallah. Zikredilenleri en iyi şekilde yapmak için birkaç tavsiyeyi sizle paylaşıyoruz:

(Aşağıda belirteceklerimizin imkân dahilinde ve varislerinin yapmadığından emin olmamız durumunda yapılması tavsiye edilmektir.)

Birinci Tavsiye:

İlk olarak farzlara ve haramlara dikkat ediniz; yani bir araştırma yapınız ve bu araştırma sonucunda da örneğin merhumun namaz veya oruçlarından kazaya kalan ve hayatı döneminde kazasını yerine getiremediği namaz veya oruç kazasının olduğu anlaşılırsa, siz yerine getirilmediğine yakin ettiğiniz miktardaki (eğer büyük oğlu yerine getirmezse ve sizin de yerine getirme imkânınız olursa) kazalarını yerine getiriniz. Ya da boynuna humus düştüğünü ve ödemediğini veya birine borcu olduğunu ve veremediğini öğrenirseniz (varislerinin vermemesi ve imkanını olması durumunda) o borç veya humusunu sahiplerine ödeyiniz. Eğer ona hac farz olduğu halde yerine getirememişse, imkânınız dahilinde ondan niyabeten (onun niyetine) hac amellerini yerine getiriniz ya da bunu yapması için bir naib (vekil) tutunuz….

İkinci Tavsiye:

Elinizden geldiği kadar merhum için müstehap ameller yapınız. Örneğin; Merhum için Kerim olan Allah’a yakınlaşma ümidiyle elinizden geldiği kadar Kur’an-ı Kerim okuyunuz ve Kadir olan Allah Teala’dan sevabını merhumun ruhuna hediye etmesini ve ona inayet etmesini dileyiniz. Gücünüz ve imkânınız el verdiği oranda merhum için fakir ve ihtiyaç sahiplerine yardım ediniz ve sadaka veriniz ve… Merhuma dua ediniz ve Hak Teala’dan onu rahmet ve mağfiretiyle kuşatması ve bağışlama ve mağfiret inayet etmesi için dua ediniz. Ayrıca yapabilirseniz onun adına okul, hastane, cami ve benzeri şeyler inşa ediniz veya yapılmasına katkıda bulununuz ve sevabını merhumun ruhuna hediye ediniz… 

Veya ailenize ve sizde sonrakilerin size de dua etme sünnetini devam ettirmelerini isterseniz her mezarlık ve kabristanlığın yanından geçerken bütün ölmüşlerinizi veya üzerinizde hakkı olanları sesli olarak yad ederek ve zikrederek (ta ki siz de zikredilesiniz) salavat ve Fatiha hediye edebilirsiniz. Evlatlarınızın da bunu yapmalarını tavsiye ederek her daim hem kendilerinin hem de evlatlarının yapmalarını isteyebilirsiniz. Bunu her mezarlık yanından geçerken ya da her hayır işlediğinizde yapabilirsiniz. Hem unutulmazsınız hem de sizden sonrakiler de bu sünneti devam ettirdikçe rabbimiz hayır hasenatınıza yazar.

Ya da yatmadan önce bütün vefat etmişlerimizi tek tek zikrederek Masumlarımızdan birini anıp merhumun adına onlara salavat göndermeyle merhuma hediye edebiliriz. Hatta Allah rızası için şu anda vefat etmiş ve kendisine dua edecek bir varisi olmayan kimseleri de anarak (yani Ya rabbi belki ileri de bana da dua edecek kimse kalmayabilir onun için ben şimdiden varisi olmayanları ve kendisine dua edecek kimsesi kalmayanları duama ortak ediyorum sen de ileri de beni anacak ve bana dua edecek kimse kalmaz ve birisi böyle dua ederse beni de o duaya ortak kıl diyerek) onlara da dua edebiliriz. Çünkü sonumuzun ne olacağını kimse bilemez.

Veyahut; Ya rabbi şu anda okuduğum duaları ve zikrettiğim zikir ve salavatları, şu anda kabir azabında olan veya sevdiğin ancak günahlarından dolayı bağışlamaya bir bahane aradığın kulun olursa sen onlara bahane ve vesile kıl diyerek hediye edip rabbimizin bilmediğimiz, tanımadığımız insanları bağışlama vesile kılabiliriz.

Üçüncü Tavsiye:

Merhum şer’i ve sahih bir vasiyette bulunmuşsa, elinizden geldiği ve gücünüz yettiği oranda vasiyetine göre amel etmeye çalışınız. Merhumun söylediği ve vasiyet ettiği hayır ve güzel işleri yerine getiriniz ve borçlarını ödeyiniz….

Dördüncü Tavsiye:

Eğer anne ve babanız hayatta ise onlara iyilikte bulununuz ve saygı ve sevginizi onlardan esirgemeyiniz. Asla onlara saygısızlıkta bulunmayınız ve mümkün olduğunca onlara yardım ediniz ve destek ve yardımcıları olunuz. Eğer yapabilirseniz saygı ve sevgi sınırları içerisinde dolaylı yoldan babanıza ya da merhum hakkında gerekli görevlerini yerine getirmeyen kimselere, tövbe etmeleri, geçmişi telafi etmeleri, dua ve istiğfar etmeleri ve merhum için rahmet ve mağfiret dilemeleri ve merhum için hayrat ve sadaka göndermeleri… için nasihatte bulununuz ve onları bunlara yönlendiriniz. Eğer anne ve babanız veya merhum hakkında gereken vazifeleri yerine getirmeyen kimseler hayatta değilse onlar için de ilahi rahmet ve mağfiret talep ediniz ve elinizden geldiği ve gücünüzün yettiği kadar onlar için ibadet yapınız ve hayrat ve sadakalar veriniz.

Beşinci Tavsiye:

Affedici olun ve Allah’ın rahmet, lutüf ve bereketine daha fazla mazhar olmak için size kötülükte bulunanları affedin. Hak Teala Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyurmaktadır:

وَلْيَعْفُوا وَلْيَصْفَحُوا اَلَا تُحِبُّونَ اَنْ يَغْفِرَ اللّٰهُ لَكُمْ وَاللّٰهُ غَفُورٌ رَحٖيمٌ

“Onlar affetsinler, vazgeçip iyi muamelede bulunsunlar. Allah’ın sizi bağışlamasını arzu etmez misiniz? Allah, çok bağışlayandır, çok merhamet edendir.” (Nur Suresi, 22. Ayet)

Bu ayetin manası şudur: Eğer Allah’ın rahmet ve mağfiretini seviyorsanız, Allah’ın sizi bağışlaması ve affetmesi için siz de başkalarını affedin ve hatalarından geçin.