Âyat Namazının Şer’i Farz olma Sebepleri
1- Güneş tutulma, kısmen tutulsa dahi.
2- Ay tutulması, kısmen (az bir miktarı) tutulsa dahi.
3- Deprem.
4- İnsanların genelini korkutan olağandışı olaylar; örneğin normal olmayan kara ve sarı rüzgârların esmesi, aşırı karanlık, yer çökmesi (göçmesi), dağ yıkılması (devrilmesi), (şiddetli) gök gürültüsü ve bazen gökyüzünde görünen ateş gibi.
Nükte:
- Güneş ve ay tutulmaları ve deprem dışındaki olaylarda, olayların insanların genelinin korkmasına sebep olması gerekir; insanların genelinin korkuya kapılmasına neden olmayan veya çok nadir insanların korkmasına neden olan olaylara itibar edilmez.
- Âyat namazı, olayın meydana geldiği şehirde yaşayanların yanı sıra, hadisenin / olayın meydana geldiği şehirle bir gibi sayılan şehrin bitişiğinde yaşayan kimseler için de farzdır.
- Deprem Araştırma Merkezi bir bölgede belirli sayıda hafif yer sarsıntılarının olacağını duyurur, ancak burada yaşayanlar sözü edilen depremler meydana geldiğinde veya ona yakın saatlerde bunları hissetmezlerse, âyat namazı farz olmaz.
- Gerek şiddetli gerekse hafif olsun, meydana gelen her bir deprem artçı dahi olsa, bağımsız bir deprem sayılırsa, her biri için bir âyat namazı kılınır.
Âyat namazı iki rekâttır; her rekâtında beş rükû ve iki secde vardır ve birkaç şekilde kılınabilir:
Birinci Şekil: Niyet ve tekbirden sonra, Fatiha ve sure okunur ve rükûya gidilir, daha sonra rükûdan kalkılır ve tekrar Fatiha ve sure okunur ve rükûya gidilir ve yine rükûdan kalkılır ve yeniden Fatiha ve sure okunur ve rükuya gidilir ve daha sonra rükûdan kalkılır ve aynı şekilde her rükudan önce Fatiha ve sure okumak suretiyle beş rükuluk bir rekât tamamlanıncaya kadar bu şekilde yapılır. Beşinci rükudan sonra secdeye gidilerek iki secde yapılıp, ikinci rekât için ayağa kalkılır ve ikinci rekât da birinci rekât gibi kılınır, iki secdeden sonra teşehhüt okunup selâm verilir.
İkinci Şekil: Niyet ve tekbirden sonra Fatiha okunur, daha sonra (okunmak istenen bir) surenin bir ayeti ya da ondan daha azı (elbette Bismillah’ı bir ayet olarak hesaplamak doğru değildir) okunarak rükûa gidilir. Daha sonra rükûdan kalkılır ve (Fatiha suresini okumadan) o sureden diğer bir ayet okunup rükûa gidilir ve sonra rükudan doğrulup aynı surenin daha sonraki ayeti okunur ve rükûa gidilir ve her rükûdan önce bir ayetini okuduğu surenin son rükûdan önce bitmesi için bu şekilde beşinci rükûa kadar devam edilir. Beşinci rükûdan sonra iki secde yapılır ve ikinci rekât için ayağa kalkılır. İkinci rekât da birinci rekât gibi kılınır, teşehhüt okunup selâm verilir. Eğer her rükû için belli bir surenin bir ayetiyle yetinmek istenirse, Fatiha o rekâtın başında bir kereden fazla okunmamalıdır. Elbette sure bölünmek istediğinde bir ayetin tam olarak okunması zorunlu değildir; isterse (Bismillah’ın dışındaki) bir ayeti de ikiye bölebilir.
Üçüncü Şekil: Rekâtlardan birisi iki şekilden birine göre, diğeri de diğer şekle göre kılınabilir.
Dördüncü Şekil: Ayakta (kıyamda) birinci rükûdan önce bir ayeti okunan surenin ikinci, üçüncü veya dördüncü rükûdan önce bitmesi hâlinde rükûdan kalkıldığında sonraki kıyam için Fatiha Suresi’ni yeniden okumak ve eğer üçüncü veya dördüncü rükûdan önceyse bir sure ya da o sureden bir ayeti okumak farzdır. Bu durumda sureyi beşinci rükûdan önce tamamlamak farzdır.
Âyat Namazıyla İlgili Bazı Sorulara Cevaplar
Soru 1: Ay ve güneş tutulmalarında Âyat namazının kılınma (Eda) vaktine zamandır?
Cevap: Ay ve güneş tutulmalarında Âyat namazının kılınma (eda) vakti, tutulma anının başlamasından tutulmanın açılmasının başlangıcına kadardır. Tutulma açılmaya başlamadan önce Âyat namazını kılmada acele etmesi ihtiyatı terk edilmemelidir. Eğer bu vakitten sonraya bırakırsa (ertelerse) namaz kurbet (Allaha yakınlaşma ve Allah’ın emrine yerine getirmek) kastıyla kılınmalıdır. Bu durumda ne eda ve nede kaza niyeti edemez.[1]
Soru 2: Deprem nedeniyle farz olan Âyat namazının kılınma vakti ne zamandır?
Cevap: Deprem ve benzeri olaylarda genellikle olayların süresi, ayat namazını kılmak için yeterli değildir ve namaz (ilk fırsatta kılınmalı) ertelenmemelidir. Eğer birisi ilk fırsatta kılmayıp geciktirerek günah işlerse, bundan sonra ömür boyu bu namazı kılması ona farzdır ve her halükarda eda niyetiyle kılmalıdır.
Soru 3: Âyat namazı cemaatle kılınır mı? Hükmü nasıldır?
Cevap: Âyat namazını cemaatle kılmanın sakıncası yoktur, hatta cemaatle kılınması müstehaptır. Âyat namazının cemaatle kılınmasının hükmü, günlük namazların cemaatle kılınması gibidir. Dolayısıyla imamın kıraati (sureleri okuması) ona tabi olanlar için yeterlidir.[2]
Soru 4: Ben birkaç yıl bilgisizlik ve önemsememeden dolayı Âyat namazlarımı kılmadım ve şimdi bu yıllar içerisinde ne kadar Âyat namazının üzerime farz olduğunu bilmiyorum. Şu anda kılmam gereken Âyat namazlarının sayısı noktasında benim vazifem nedir?
Cevap: Üzerinize geldiğine yakin ettiğiniz miktardaki namazlarının kılınması farzdır ve şüphe ettiğiniz miktar da ise bir vazifeniz yoktur.
Soru 5: Gök bilimcilerinin bildirdiği üzere ay tutulmasının başlaması gün içinde olur ve ay da gözle görülebilecek kadar doğmamışsa, yine de Âyat namazı kılınmalı mı yoksa ay doğana kadar beklenmeli midir?
Cevap: Âyât namazı, ay tutulmasının görülebileceği bölgede bulunan veya o bölgeyle bir gibi sayılan bitişik bölgelerde yaşayan kimselerin üzerine farzdır.
Soru 6: Ay ve güneşin tamamı tutulursa ve mükellef namaz kılmamışsa aşağıdaki durumlarda mükellefin vazifesi nedir? A. Tutulduğunu anladığı halde bilerek ya da unutarak ayat namazını kılmazsa? B. Tutulduğunu anlamaz ve zaman geçtikten sonra farkına varırsa?
Cevap: Her iki durumda da (Âyat namazının) kazası farzdır.
Soru 7: Kazaya kalan ve deprem, ay tutulması veya güneş tutulması gibi hangi nedenden olduğu belli olmayan ayat namazları hangi niyetle kılınmalıdır?
Cevap: Üzerine olan (boynunda olan) farz namazı kılma (ma fi zimme) niyetiyle kılınmalıdır.
Soru 8: Güneş tutulmamasının tam olmaması durumunda (yani güneşin tamamının değil de bir kısmının tutulduğu durumda) sonradan haberdar olanların Âyat namazını kılmaları farz mıdır?
Cevap: Güneş tutulmasının tam olmaması durumunda (yani güneşin tamamının değil de bir kısmının tutulduğu durumda) sonradan haberdar olanların, Âyat namazını kılmaları farz değildir.[3]
Soru 9: Eğer birisi cemaatle kılınan Âyat namazının birinci rekâtının ikinci rükusuna yetişirse, cemaate katılabilir mi?
Cevap: Eğer birisi cemaatle kılınan Âyat namazının birinci rekâtının ikinci rükusuna yetişirse, cemaate katılması sakıncalıdır.
Soru 10: Erkekler Âyat namazını sesli mi yoksa yavaş mı okumalıdır?
Cevap 10: Âyat namazının yüksek sesle kıraati (okunması) müstehaptır.
————————————————————————————————-
[1] https://www.leader.ir/tr/content/21766/Ayat-Namaz%C4%B1-H%C3%BCk%C3%BCmleri-(Ay-Tutulmas%C4%B1)
[2] https://www.leader.ir/tr/content/21766/Ayat-Namaz%C4%B1-H%C3%BCk%C3%BCmleri-(Ay-Tutulmas%C4%B1)
[3] https://www.leader.ir/tr/content/23915/Ayat-namaz%C4%B1n